مورّخان سابقة شهر قم را به پيش از اسلام مربوط مي دونند اما شهرت آن بيشتر به دورة بعد از اسلامِ. در روايات افسانه اي بناي آن را به تهمورث نسبت داده ند. در سال 23 هجري قمري ابو موسي عبد ا... ابن قيس اشعري شهر را فتح کرد. در زمان خلافت مأمون مردم به سر کردگي يحيي ابن عمران از دادن خراج امتناع کردند. سپس خليفه، حاکم باروي شهر را ويران کرد و اموال بسياري را از مردم گرفت. بار ديگر در زمان معتز مردم سر به شورش برداشتند و خليفه وقت حاکم عراق عجم را به سرکوبي اونا فرستاد و وي باروي شهر را که مجدداً ساخته شده بود ويران کرد. بر طبق روايات در سال 200 هجري قمري حضرت معصومه (س) به شوق ديدار برادرشون امام رضا (ع) عازم خراسان شدند اما در نزديکي شهر ساوه بيمار و به قم عزيمت کردند. در اين شهر روح مقدس آن بانوي عظيم الشأن به ملکوت اعلي پيوست و در محل آستانه مدفون شدند.
به همين دليل به تدريج منازل خود را به حرم نزديک کردند. قم تا اواخر قرن دوم هجري تابع اصفهان بود و حاکم مستقلي نداشت. در زمان هارون الرشيد از اصفهان جدا شد. در زمان خلافت عباسي که آل علي (ع) مورد ظلم قرار مي گرفتند بسياري از سادات به قم پناه آوردند و از اين تاريخ عقايد شيعه در اذهان مردم رسوخ کرد و اين شهر مرکز شيعيان شد. قم در طول عمر خود از فتنه هاي مغول و تيمور آسيب هاي سخت ديد و در زمان صفويه رو به آبادي گذاشت. در حمله افاغنه نيز بار ديگر ويران شد اما دوباره سر برداشت و از عهد قاجاريه تاکنون رونق آن روز به روز رو به افزايش است. اين شهر در حال حاضر با توجه به جايگاه حرم حضرت معصومه، مسجد مقدس جمکران، حوزه گرانقدر علميه و علماء اعلام و مردمان خونگرم، با فرهنگ و البته پيرو ولايت از هر نظر در شمار شهر هاي مشهور ايران قرار دارد.