آيت الله سيد احمد زنجاني
به شرح مختصر:
آيت الله سيد احمد زنجانی در سال 1308 ه . ق در خانواده ای روحانی در شهر زنجان ديده به جهان گشود . تحصيلات مقدماتی و سطح را در زنجان سپری کرد و در سال 1346 ه قم عزيمت نمود و در درس آيت الله العظمی حايری شرکت جست.
وی در زنجان و قم به تدريس سطوح عاليه سطح پرداخت و سال ها در مدرسه فيضيه قم نماز جماعت اقامه می کردند. ايشان از دوستان نزديک امام خمينی و پدر حضرت آيت الله العظمی سيد موسی شبيری زنجانی می باشند . از وی آثار را تا 26 اثر فهرست کرده اند، برخی از اين آثار عبارت است از : ايمان و رجعت مقدمه تفسير تبيان ، فهرست اعلام ، مناسک حج و ….
اين مرد بزرگ در سال 1352 ه . ش برابر با 1392 ه . ق وفات يافت و در جوار بارگاه حضرت معصومه مدفون گرديد.









___________
منبع:اداره کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان قم





به شرح مفصل:

ولادت
مرحوم آیت‏اللَّه العظمی سیداحمد حسینی (شبیری) زنجانی در سال 1308 قمری در شهر زنجان به دنیا آمد و تحصیلات دوره مقدماتی و سطوح را در زادگاه خودشان به پایان برده، بعد از مدتی تدریس در مدرسه شاهی، برای ادامه تحصیل و تكمیل مبانی علمی و استفاده از مرحوم آیت اللّه حائری در سال 1346قمری مهاجرت به قم و سرانجام به حكم استخاره‏ای كه نموده بودند، عزم رحیلش مبدل به اقامت ابدی شد. آن مرحوم در این باره می‏فرماید:
«حقیر در بدو تشرقم به قم كه در سنه هزار و سیصد و چهل و شش (بود)، قصد اقامت دائمی را نداشتم و مخصوصا قیام حوزه قم را بسته به وجود مرحوم آیت اللّه حائری(می‏دانستم) و خیال می‏كردم كه بعد از وی بقاء و استمراری (نخواهد بود)، بالاخص كه در آن اوان باد مخالفت نیز وزیدن گرفته( و) گلهای این گلشن را از شاخه‏ها پراكنده می‏نمود، این بود كه بنایی بر اقامت دائمی در قم نداشتم، ولی به حكم استخاره‏ای (كه) آیه شریفه (اقیموا الدین و لا تتفرقوا) آمد، حقیر اطمینان بر استقرار این حوزه شریفه پیدا كرده قصد اقامت موقتی خود را (تبدیل) به مجاورت دائمی كردم. باری قریب ده سال زمان حیات مرحوم حائری را درك كرده از مجالس بحث وی استفاده نمودم.»
فعالیت‏های اجتماعی در زنجان
معظم له به هنگام اقامتشان در زنجان، علاوه بر اینكه از مبرزین فضلاء زنجان بوده و از مدرسین مهم سطوح در این شهر به شمار می‏رفتند، از نظر فعالیت‏های اجتماعی هم، شاید شخص منحصر به فرد این شهر بودند، در غالب فعالیت‏های دینی مربوط به اهل علم و گاه مربوط به مسائل مهم شهر، سهم عهده داشتند. مرحوم آیت اللّه حاج سید محمد زنجانی ( م ) 1355كه از بزرگان زنجان بودند، در مواقع ضروری با همكاری وی بازار را تعطیل می‏نمود، بستن بازار و باز كردن آن در واقع در دست این آقایان بود، هر چند كه به حسب ظاهر در دست بعضی از رؤسا بازار قرار داشت، در سال 1344كه ابن سعود، قبور ائمه طاهرین را در مدینه خراب كرد، مرحوم آیت اللّه حاج میرزا مهدی میرزایی زنجانی كه در رأس روحانیت زنجان قرار داشت و از فضلاء و مدرسین هم، مرحوم آیت اللّه زنجانی كه ریاست طلبه‏ها را داشت، این دو به شهرستانهای مختلف نامه نوشتند كه روز هشتم شوال به عنوان ابراز انزجار از این جنایت هولناك تعطیل رسمی شود. ایشان می‏فرمود: من در روز هشتم شوال ( سال دیگر) در یكی از شهرهای خارج ایران بودم، دیدم همه شهر تعطیل است، تعجب كردم و از علتش پرسیدم، گفتند: امروز هشتم شوال مطابق با روزی است كه وهّابی‏ها دست به این فاجعه عظیم زدند.
مدرسه سید در زنجان كه بزرگترین مدرسه این شهر و خیلی معتبر بوده و موقوفات بسیار مفصلی داشت و مرحوم آیت اللّه زنجانی 25سال در آن به تحصیل و تدریس پرداخت، اداره این مدرسه و تعیین طلاب آن به طور عمده با ایشان بود ( البته تولیت آن مدرسه با مرحوم آیت اللّه میرزا محمود امام جمعه بود) آن فقید سعید در سال ( 1344كتاب خیرالامور را در آنجا نوشت) .
فعالیت‏ها در قم
آن سید والاتبار « پس از رحلت آیت اللّه حائری(ره) به مرحوم آیت اللّه «حجّت» پیوسته و به واسطه كسالت آن مرحوم قسمتی از كارهای ایشان را كه از آنها جواب استفاتائات بوده به عهده گرفته و در موقع بیماری آن مرحوم رسما در سه موقع صبح و شب به جای ایشان اقامه نماز جماعت نمود. تا سال 1390قمری كه به واسطه كسالت درد پا و ضعف مزاج از آمدن به نماز خودداری و آن را به فرزند ارجمندش حاج آقا سید موسی واگذار و خود معتكف در خانه شده و به تألیف و مطالعه پرداخته (است).»
در كنار تألیفات در دو جلسه بحث مهم شركت می‏كرد: یكی جلسه‏ای كه مؤسس آن مرحوم آیت اللّه العظمی صدر(م ) 1373و آیت اللّه زنجانی در آن شركت فعال داشته و از اركان آن به شمار می‏رفت و غالبا جلسات در منزل ایشان تشكیل می‏شد. در این جلسه بر برخی از كتب فقهی مانند مجمع المسائل آیت اللّه حائری وسیلة النجاة، و عروة الوثقی حاشیه زده‏اند.
جلسه بحث دوم نیز جلسه‏ای بود كه آن مرحوم و حضرت امام خمینی (ره)دو ركن عمده آن محسوب می‏شدند. ایشان در همان سال ورود به قم توسط مرحوم آیت اللّه حاج میرزا عبداللّه مجتهدی تبریزی (م ) 1366با حضرت امام آشنا شده و چنان با هم رفیق و صمیمی گردید كه نظیر آن كمتر دیده می‏شود.
نماز جماعت فیضیّه
آن وقت‏ها كه حضرت آیت اللّه آقای زنجانی در مدرسه فیضیّه قم نماز جماعت اقامه می‏فرمودند، نماز باشكوهی برپا می‏شد و حضرت امام رحمةاللّه علیه در صف اول جماعت پشت سر آن مرحوم به نماز جماعت می‏ایستادند و اگر موقعی آن مرحوم حضور نداشتند و یا دیر می‏آمدند حضرت امام به نماز می‏ایستادند و آن مرحوم اگر می‏آمدند به ایشان اقتداء می‏كردند.»
خصوصیات اخلاقی‏
1- دوری از جاه و مقام: آن فقیه بزرگوار از هوای مال و جاه كاملا پاك بود. فرزند ایشان حضرت آیت اللّه حاج سید موسی شبیری زنجانی می‏فرمایند: در مدتی كه من با ایشان بودم حس نكردم كه یك قدم برای مقام بردارد و همین طور در مسائل مالی.
2-توكّل: آن مرحوم هیچ وقت غصّه آینده را نمی‏خورد و در كارها به خداوند اتكال می‏كرد و با تمام وجود خویش به این معنی ایمان داشت. داستانهایی در این زمینه نقل شده است كه در این مختصر نمی‏گنجد.
3- شكر: از دیگر خصوصیات ایشان مسأله شكر بود. هم شكر خالق، هم شكر مخلوق، اگر از كسی مختصر محبتی می‏دید، آن را از نظر دور نمی‏داشت و به جهت توقع نداشتن از اشخاص، روح شكرگذاری در وی پدید گشته بود، در مورد نعم الهی نیز به نحو عجیبی به آن نعمتهایی كه معمولِ افراد از آن غافلند متوجه بوده و شكرگزاریها از آنها بود، از مرحوم آیت اللّه حاج شیخ مرتضی حائری( م ) 1406نقل شد كه می‏فرمود: آقای زنجانی مرد كاملا صادق و درستی بود.
شنیده‏ام كه در وصیت نامه شكرهائی كرده است، این شكرها همه‏اش راست بود و مصنوعی نبود بلكه از درون قلب ایشان برخاسته بود.
4- علاقمند و خیرخواه مردم: آن مرحوم نسبت به عموم، خیرخواه و به نوع مردم علاقمند بود و بدین جهت بود كه تا حد امكان، افعال مؤمنین را حمل بر صحت می‏كرد و همین ویژگی سبب شده بود كه در قضاء حوائج مؤمنین بسیار ساعی باشد، هر كار را اگر محذور شرعی نداشت، هر چند مشكل و سخت بود، متكفّل می‏شد و از اینكه حاجت یك انسان گرفتار و دردمند را رفع نموده است خوشنود می‏شد.
5- حل مشكلات مردم: آزادی از بند تعیّنات دنیوی و تشریفات ظاهری، به وی امكان می‏داد كه كارهای بسیار مهم را به راحتی انجام دهد. نقل است شخصی كه به تقوا معروف نبود از دنیا می‏رود، نزد عده‏ای از علماء می‏روند كه بر جنازه او نماز بخوانند ولی آنها حاضر نمی‏شوند، پیش ایشان( آقا سید احمد) می‏آیند و ایشان بر آن میت نماز می‏گذارد و می‏گوید: شرط نماز میت عدالت متوفی نیست، بلكه مسلمان بودی وی كافی است، این شخص هم، مسلمان بود و هر چند كه مسلمان فاسقی بود.
6- شجاعت: از مرحوم آیت اللّه حاح شیخ مرتضی حائری حكایت شد كه مرحوم آیت اللّه زنجانی را از نظر شجاعت خیلی عجیب می‏دانست و می‏فرمود: مطالبی را كه هیچ كسی جرأت گفتن و انجام دادن آن را ندارد، ایشان به آن اقدام می‏كند و از هیچ كس هم وحشت و باكی ندارد.
7- عبادت و تهجد: ایشان با چنان شوقی نماز شب می‏خواند و دعاهای آن را قرائت می‏كرد كه انسان را زیر و رو می‏نمود، و انسان می‏فهمید كه معانی عمیق این ادعیه در وی اثر كرده است. خواندن نماز شب را هم از دوران جوانی خود شروع كرده بود.
ویژگیهای فقهی و علمی‏
1- احاطه فوق العاده به فقه و مبانی فقهاء: مرحوم آیت اللّه زنجانی احاطه فوق العاده‏ای به فقه و مبانی فقهاء داشت و مرحوم حضرت آیت اللّه العظمی حاج شیخ محمد علی اراكی از این جهت بسیار ایشان به دیده اعجاب می‏نگریست و می‏فرمود: آقای زنجانی یك شبه، تمام قسمت صلاة از یك كتاب فقهی را از حفظ حاشیه زد، شش جلد جواهر مانند انگشتر در دستهای ایشان است كه آن را به هر طرف بخواهد می‏گرداند.
2- ذوق فقهی قوی: ذوق فقهی ایشان در اثر ممارست، خیلی قوی شده بود و بدین جهت، فقهی روشن و بی تكلف را واجد بود. روایات را بسیار صاف و عربی و بدون ابهاماتی كه معمولا بر اثر ممارست ذهن با اصطلاحات علمی و دروس معمول حوزه پدید می‏آید، معنی می‏كرد، به گونه‏ای كه دل انسان می‏پذیرفت، با وجود اینكه خود كاملا مراحل درسی را طی كرده بود.
3- اعتقاد به علمی شدن فقه: ایشان بر این اعتقاد بود كه فقه باید به گونه‏ای باشد كه قابل پیاده شدن و عمل گشتن باشد. مثلا در مسأله عدالت كه برخی از علماء تضیقات فراوانی در اصل این موضوع و در روش اثبات آن قایل بودند، می‏فرمود: قوانین اسلام كه قوانین خیالی نیست، احكام بسیاری بر پایه عدالت تنظیم شده است، مانند امامت جماعت، ولایت، قضاوت، شهادت، افتاء و طلاق و امور دیگر كه اساس مجتمع بر آن استوار است، لذا نباید در این مسأله آن تنگ نظری عده‏ای را پذیرفت. مسائل بسیاری را كه فقیه باید به جهت ولایت، آنها را اعمال كند و فقهاء خودشان از نظر فقهی فتوی به جواز دهند ولی به جهاتی متصدی نمی‏شدند مانند طلاق زنی كه شوهرش مفقود شده یا از دادن نفقه و كِشوَة امتناع می‏ورزد، ایشان كه محذورات خارجی نداشت این موارد را عهده‏دار می‏شد و می‏فرمود: اسلام كه دین ناقص نیست، دین باید جوابگوی این احتیاجات و مشكلات باشد. در ابتداء زمانی كه رادیو اختراع شد، برخی از مقدسین از گوش دادن به آن خودداری می‏كردند، ولی آن عالم متقی با اینكه در صف مقدسین بود پای رادیو می‏نشست و می‏فرمود: معنی ندارد كه این وسیله اخباری حرام باشد زیرا اسلام یك دین جهانی است و باید احكام آن به تمام مردم عالم ابلاغ شود، حرمت چنین وسیله خبررسانی با جهانی بودن اسلام سازگار نیست.
4- پرهیز از تشقیق در جواب استفتاء: ایشان می‏فرمود: در جواب استفتاء نباید تشقیق شقوق كرد و گرنه سوال كننده در فهم مراد، گیج شده و نمی‏تواند جواب را بر مورد سؤال تطبیق كند، بلكه باید بر طبق صورت متعارف در عرف مردم، پاسخ نوشت و عقیده داشت كه بحثهائی را كه متناسب با حوزه‏های علمیه است و به جهت تقویت ذهن و فكر، مفید می‏باشد، نباید با جواب استفتائی كه مورد احتیاج مردم است مخلوط كرد و خود ایشان نیز عملا این دو را از هم جدا می‏كرد، بدین جهت جواب مسائل فقهی را خیلی كوتاه و مختصر و قابل فهم می‏نوشت.
اساتید معظم له
اساتید آن مرحوم در زنجان
اساتیدی که آیت الله سید احمد حسینی زنجانی در زنجان از محضر مبارکشان استفاده کرده اند عبارتند از:مرحوم آیت اللّه حاج شیخ زین العابدین زنجانی،مرحوم آیت اللّه میرزا عبدالرحیم فقاهتی،مرحوم آیت اللّه آقا میرزا ابراهیم فلكی حكمی زنجانی ،مرحوم آیت اللّه آقا شیخ عبدالكریم خوئینی زنجانی،عالم مجاهد آقا میرزا احمد زنجانی،عالم ربانی حاج سید حسن زنجانی.
استاد ایشان در مشهد مقدس
اساتیدی که آیت الله سید احمد حسینی زنجانی در مشهد مقدس محضر مبارکشان تلمذ کرده اند عبارتند از:
مرحوم آیت اللّه حاج آقا محمد آقازاده ( م ) 1356فرزند آخوند خراسانی.
اساتید معظم له در قم
اساتیدی که آیت الله سید احمد حسینی زنجانی در مشهد مقدس محضر مبارکشان تتلمذ کرده اند عبارتند از:
مرحوم آیت اللّه حاج میرزا محمدصادق خاتون آبادی ،مرحوم آیت اللّه حاج شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی معروف به مسجد شاهی ،مرحوم آیت اللّه حاج شیخ عبدالكریم حائری.
فرزندان آن مرحوم
مرحوم آیت الله العظمی زنجانی سه دختر داشتنه اند و سه پسر، که ارشد پسران معظم له ، حضرت آیت اللّه العظمی حاج سید موسی شبیری زنجانی مدظله العالی از مراجع معظم تقلید است که دقت ایشان در فروعات علمی زبانزد خاص و عام است و در علم فقه به اذعان برخی از فحول، از جمله مرحوم آیت الله حاج سیدمهدی روحانی و مرحوم آیت الله احمدی میانجی (رحمهما الله) در میان مراجع تقلید موجود ، جزء عالمترین مراجع عظام هستند، که خدا سایه ایشان را بر سر همه مسلمین مستدام بدارد .
فرزند پسر دیگر ایشان حضرت آیت الله آقای حاج سید جعفر شبیری دامت بركاته می باشند که هم بحث مقام معظم رهبری "دام ظله العالی" بوده و آشنایی ایشان با رهبر معظم انقلاب به بیش از 50 سال می رسد .
فرزند آخر مرحوم آیت الله زنجانی ، مرحوم حجةالاسلام و المسلمین آقای حاج سید ابراهیم شبیری (ره) بوده که از خطبای به نام تهران بوده و چند سالی است که به دیار باقی شتافته اند .
وصیّت نامه آن مرحوم
« در زندگانی نیز هر چه بتوانید شاد و آزاد باشید تا روزگار به خوشی و راحتی بگذرانید و الاّ با قید موهامات خود را به بند انداخته، سلب آسایش از خود خواهید كرد».
وصیّت نامه مرحوم آیت اللّه العظمی سید احمد زنجانی هم مفصل است و هم شیرین. مثل همه آثار قلمی ایشان. ما به علت عدم گنجایش آن مفصل در این مجمل، توجه خوانندگان محترم را به قسمتهایی از آن جلب می‏كنیم:
« ... وصیت بر فرزندان عزیزم می‏كنم ذكورا و اناثا بلاواسطه یا مع الواسطه ما تناسلوا و تعاقبوا، آنچه را كه بزرگان بر ما وصیت كرده‏اند از تقوی و پرهیزگاری و توكل به خدا و قطع امید از مزد دنیا.
«... سفارش دیگر من: در امر ازدواج سخت‏گیر نباشید، به سهولت دختر شوهر بدهید. مهرش را سنگین نكنید. از این مراسم كمرشكن كه عوام از مردم مرسوم كرده‏اند، دوری كنید...»
وفات
حضرت آیت اللّه العظمی سید احمد زنجانی سرانجام پس از 85سال عمر بابركت و سالیان دراز، كوشش در راه دین و نشر فقه جعفری در قم دیده از جهان فرو بست. وفات آن انسان الهی در حدود چهار ساعت پس از نیمه شب شنبه 29ماه مبارك رمضان سال 1393مطابق با پنجم آبان ماه 1352به وقوع پیوست و حوزه‏های دینی و مجامع علمی را در سوگ نشاند، پیكر آن مرحوم پس از تشییعی با شكوه در جوار حضرت معصومه (س)به خاك سپرده شد. رحمة اللّه علیه رحمة واسعة

______________
منبع:تبیان