فنچ ها از پرندگان قاره استراليا هستند که در گله هاي حتي چند هزار تايي در دشت هاي قاره استراليا زندگي مي کنند.فنچ ها زندگي اجتماعي را خيلي دوست دارند.اغلب مردم با اين پرنده کوچک آشنايي دارند يا از آن نگهداري کرده اند. اين پرنده انواع گوناگوني دارد ،اما اغلب فنچ هاي در ايران از نوع (zebra finch)هستند.
زيبايي،آواز اين پرنده،شيطنت ها و از همه مهمتر قابليت تکثير بسيار آسان آن باعث جذب طرفداران اين پرنده شده است.
فنچ هاي نر داراي نوک پررنگ تر و قرمز اند،در زير بال هاي نرها پرهاي قهوه اي با خال هاي سفيد و در سر گوشواره هاي نارنجي به چشم مي خورد.ولي در ماده ها نوک کمرنگ تر و نارنجي و پرهاي کم نقش و نگار تري به چشم مي خورد و به طور کلي در ميان فنچ ها جنس نر از ماده آن زيباتر است.

غذاي اصلي فنچ ها ارزن است که با نوک خود پوست آن را کنده و مغز نرم ارزن را مصرف مي کنند. اما دادن سبزيجات و ميوه هاي تازه مانند: کاهو،جعفري،گشنيز،کلم،سيب و...را نبايد فراموش کرد. سنگريزه ها هم بايد در دانخوري باشند تا به خرد شدن دانه ها در سنگدان پرنده کمک کنند.
فنچ ها از پوسته سفيده و کمي زرده تخم مرغ آب پز به خوبي تغذيه مي کنند.بنابراين هفته اي دوبار به فنچ هايتان تخم مرغ آب پز بدهيد. ريختن قطره مولتي ويتامين در آب فنچ ها هر هفته دوبار در حالي که آن آب را بعد از 5-6ساعت عوض مي کنيد به تقويت فنچ ها کمک بسياري مي کند.

همانطور که گفتم فنچ ها قابليت تکثير بالاي دارند.تکثير اين پرنده خيلي آسان و در هر ماه يکبار انجام ميگيرد. اکثر علاقه مندان آن به همين خاطر آن را انتخاب مي کنند و اغلب طرفداران آن مبتديها و کودکان هستند.
براي توليد مثل اين پرنده وجود لانه هاي مخصوص آن که در پرنده فروشي ها هم عرضه مي شود ضروري است. درون لانه را پنبه زده شده قرار دهيد.پرنده هاي جفت شده لانه اي را انتخاب کرده و سپس پنبه هاي درون آن را به بيرون برده به هم مي بافند و دوباره به لانه برده لانه را آماده مي کنند.عمل لانه سازي اين پرنده بسيار زيباست.
بعد از آماده شدن لانه, پرنده ها مدتي در آن رفت و آمد و سپس تخم گذاري مي کنند. هر پرنده ماده بين 4-6 تخم مي گذارد. هر تخم به فاصله يکروز گذاشته و به همين ترتيب هم تبديل به جوجه مي شوند. بعد از اتمام تخم گذاري فنچ هاي جفت شده هر کدام به نوبت روي تخم ها مي خوابند تا پس از 14 تا 16 روز جوجه ها در آيند
در اين مدت دادن تخم مرغ آبپز و قطره مولتي ويتامين به فنچ ها را به هيچوجه قطع نکنيد.

- روش‌های نگهداری فنچ

این پرنده را می‌توان به دو صورت نگهداری کرد:

الف) نگهداری در قفس

ب) نگهداری در پاسیو یا گل‌خانه

اما روش اول: این پرنده به خاطر بازیگوشی زیاد و جست‌و‌خیز فراوان، نیاز به یک قفس با میله‌های مناسب دارد که فاصله بین میله‌ها باید به گونه‌ای باشد که این پرنده بین آنها گیر نکند و باعث خفگی پرنده نشود.

برای یک عدد فنچ، یک قفس با طول 25 و عرض 20 سانتی‌متر کافی است. اما برای یک جفت، باید حد‌اقل قفسی با طول 50 و عرض 30 سانتی‌متر برای پرنده انتخاب كرد.

روش دوم: در صورتی كه بخواهید پرنده‌تان را در پاسیو یا گل‌خانه نگهداری كنید، علاوه بر این که پرنده شما به خاطر پرواز، از قدرت خاصی برخوردار می‌شود، عوامل دیگری نیز این روش نگهداری را نسبت به روش نگهداری در قفس متمایز می‌کند.
2- خوراک مناسب

این پرنده نسبت به آب و غذای خود بسیار حساس است و شما که مسئولیت نگهداری آن را به عهده گرفته‌اید، باید شرایط دلخواه پرنده را هم برایش فراهم کنید. این پرنده دانه‌خوار است و خوراک اصلی آن، ارزن تازه. اما تمایل زیادی به خوردن میوه‌جات از قبیل:

سیب، گلابی، موز، پرتقال، خیار و سبزی‌جاتی مانند: جعفری، اسفناج، هویج، برگ تربچه و... و غذاهای مکمل مثل: تخم‌مرغ آب‌پز، پوره، پودر مکمل غذایی و... دارد. این غذاها باید با دستوری مناسب در سبد غذایی پرنده قرار بگیرند.
3 – آب

همان‌طور که گقته شد، این پرنده نسبت به آب هم حساسیت خاصی دارد. بهترین نوع آب‌دهی، به این صورت است: آب را جوشانده و آن را سرد می‌کنیم و در اختیار پرنده قرار می‌دهیم. یادتان باشد كه هر روز آب فنچ را عوض کنید.
4 - شرایط آب‌و‌هوایی

این پرنده را باید در دمای 23 تا 26 درجه و با رطوبت بسیار کم نگهداری كرد.
5 – سایر رفتارهای مورد‌نیاز پرنده

كارهایی مانند هفته‌ای دو بار استحمام، هفته‌ای یک بار حمام آفتاب و اگر به صورت نگهداری در قفس باشد، ماهیانه یک بار اجازه پرواز.

اصول نگهداری صحیح از پرنده ی فنچ

فنچها با آواز نازک وچهره ی زیبای خود جزو پرندگان بومی چمنزارهای
استرالیا محسوب می شوند که دارای قابلیت زادوولد بسیار آسان و راحتی
بوده وبه راحتی تکثیر وتولید مثل می نمایند
فنچها در حضور انسانها هرگز دوست ندارند که دست آموز باشند و در دست
انسانها قرار بگیرند یا با فضولی مرتب صاحبانشان روبرو شوندهرگز
نبایستی این پرندگان را با دید کم ارزش بودن یا یک اسباب بازی برای
کودکانمان نگریستوجان این موجودات جاندار را به بازی و شوخی
گرفت.فراموش نکنید که حس زیبای زندگی کردن در تک به تک موجودات
زنده موج می زندوما بایستی با درک نیازها و اصول نگهداری صحیح از
پرندگان بهترین و مناسبترین مکان برای زندگیشان را برایشان مهیا نماییم.
ارزن وکتان عمده ترین واصلیترین دانه ای است که برای زنده ماندن فنچها
الزامی است علاوه براین دانه ها یک رژیم غذایی تکمیلی شامل سبزیجات
تازه از جمله کاهو و اسفناج وشوید ،میوه ی تازه از جمله هویج رنده شده
وسیب به مقدار کم ،تخم مرغ آب پز شده ،پلوی کم روغن،مولتی ویتامین
محلول درآب به مقدار کم و کلسیم در هر هفته دوباربرای تامین ویتامین ومواد
لازم برای داشتن طول عمر بیشتر وبهتر وسریع رشد کردن فنچها لازم
وضروری به نظر می رسد.این جیره ی غذایی به هنگام بچه دار شدن فنچها با
دقت وتوجه کافی وبیشتری باید انجام شود تا جوجه ها قوی ،سالم وسرزنده
رشد نمایند
مولتی ویتامین وکلسیم وسایر ویتامینهای حل شده در آب نبایستی بیش از 24
ساعت در آبدانی پرندگان باقی بماند و بعد از تمام شدن موعد مقرر بایستی با
دقت کافی ظرف آب پرنده را تمییزوشستشو نمود.
باقی مانده ی میوه و سبزیجات وتخم مرغ گذاشته شده برای پرنده رانیز حتما
برای جلوگیری از پلاسیده شدن و جمع آوری میکروب ووارد شدن بیماری به
پرندگان حتما برداشت.
فنچها حمام کردن را خیلی دوست دارند به همین خاطر بایستی در فصول گرم
سال آب نیمه گرم با ارتفاع مناسب با قد پرندگان،در اختیار آنها قرار داد
وبلافاصله بعد از چند دقیقه آب برای استحمام را برداشت.به هیچ وجه
فنچهایی دارای تخم هستند یاجوجه های تازه به دنیا آمده دارند برای جلوگیری
از،از بین رفتن تخم یاجوجه ی پرندگان باید آب برای استحمامشان گذاشت
دمای مناسب برای زندگی کردن فنچها 15 تا24 درجه ی سانتیگراد با نور
کافی ومناسب می باشد لازم است که نگهدارنده ی این پرندگان ،پرنده را
درمکانی بسیار کم رفت وآمد قرار بدهد تا پرنده احساس راحتی وآرامش
نماید.بهتر است با تاریک شدن هوا چراغها را هم خاموش نماید .در طول شب
نیز اگر چراغهای خانه روشن ماند برای خاموش کردن چراغها واجب است
به آرامی وبا احتیاط این کار را انجام داد وکمی نور وروشنایی کم از طریق
شب خواب«چراغ خواب» یا چراغ قوه و... برای جلوگیری از وارد شدن
استرس زود هنگام به پرنده برای پرندگان ایجاد نماید. فنچها مثل دیگر
پرندگان خانگی از نقل مکان وتغییر دادن مرتب مکان زندگیشان بیزار هستند
وحتی الامکان از تغییر محل زندگی پرنده باید اجتناب ورزید.به هنگام داشتن
تخم وجوجه نیز به هیچ وجه نمی بایستی این کار صورت گیرد.
طرز تشخیص نر وماده به این گونه خواهد بود که فنچ نر دارای نوک قرمز
پررنگ در اکثر مواقع دارای دولکه ی قهوه ای دردوطرف سرش وفنچ ماده
نوک نارنجی فاقد نقش ونگارهای زیاد خواهد بود
فنچ هااگر باتغذیه مناسب روبرو شوند زمانی که به سن دو ماهگی می رسند
بالغ می شوندوتوانایی تشکیل خانواده وجفت گیری را خواهند داشت.
جفت گیری وآماده شدن برای تولید مثل زمانی دیده خواهد شد که بهترین
شرایط نگهداری را با موارد ذکر شده برای پرنده بدون هیچ گونه فضولی ومزاحمت برایشان ایجاد نمود
برخی از فنچها ممکن است جفتی که شما برایشان انتخاب کرده اید را نپسندند
بنابراین اگر یک جفت فنچ را بیش از سه ماه در محیط مناسب برای نگهداری
با تغذیه ی مناسب نگهداری نمودید وعلاقه ی جنسی بینشان مشاهد ننمودید
جفتها را عوض کنید جفت گیری فنچها هم بسیار سریع در عرض چند ثانیه
صورت می گیرد.
بعد از لانه سازي ،فنچ ماده معمولا بین 2 تا 6 تخم می گذارد و سپس روي
آنها مي نشيند. سر در آوردن جوجه ها از تخم و دوره خوابيدن روي تخمها
ممكن است 12 تا 15 روزطول بكشد. همه مراحل خانه سازي تا مستقل شدن
جوجه هاي بال و پر گشوده ،تقريباً 2 ماه طول مي کشد.در این مدت چنانچه
ذکر شد به جیره ی غذایی پرنده بیش از گذشته بایستی توجه نمود وغذاهای
مکمل و تقویتی ذکر شده را هرروز در اختیار پرنده قرار داد تا جوجه هایی
قوی وسالم داشته باشید و جوجه ها سریع و مناسب رشد داشته باشند. از دست
زدن ونقل مکان مرتب فنچ ها مخصوصا زمانی که دارای جوجه و تخم
هستند خودداری ورزید تا با ترک جوجه ها وتخمها وبزرگ نکردن احتمالی
جوجه ها توسط پرنده ی پدر ومادر روبرو نشوید.در این زمان بایستی
فضولیها وسرک کشیدنهای متوالی به پرنده به حداقل کاهش یابد تا پرنده با
آرامش ،خاطر جمعی وبه خوبی جوجه ها را بزرگ نماید.درنگهداریشان هم
نمی بایستی هیچ گونه کوتاهی وبیحوصلگی را درخود راه داد.
جوجه را تازمانی که کاملا بزرگ نشده اند و نمی توانند غذا بخورند از پدر
ومادرشان جدانکنید.گاهی اوقات دیده شده که صاحبان پرنده ،جوجه ها را
خیلی زودتر از موعد مقرر از پدر ومادرشان جدا می کنند واین خود باعث
ناراحتی وافسردگی پرنده ی پدر ومادر وضعف وعقب ماندگی جسمانی جوجه
ها می شود پس حتما جوجه ها را در زمان مناسبی که به دان خوردن افتاده اند
و پرنده ی پدر ومادر هم به آنها بی توجه شده است جدا فرمایید. لانه ی فنچها
راهم در ارتفاع کوتاهی در میله های میانی قفس نصب کنید تا در صورت
اینکه جوجه های تازه به دنیا آمده از لانه به پایین افتادند آسیب جدی نبینند.
تا می توانید قفس پرنده را بزرگ خریداری کنید یا در محیطی باز وبزرگ
از پرنده یتان نگهداری کنید تا احساس آرامش و آزادی بیشتری درپرنده ایجاد
شود. البته به این نکته هم اشاره شود که فنچ پرنده ای بسیار ضعیف است
ودارای شرایط زندگی ویژه ای است که نمی تواند به صورت کاملاآزادانه در
موقعیت جغرافیایی ایران زندگی کند و آزاد کردن این پرنده در طبیعت یا
کوچه وخیابان برابر است با مرگ زجرآور این پرنده در همان دقایق اول
آزادی . پس نمی بایست به فکر آزاد کردن این پرنده زیبا بود ، در مقابل
بسیاری از پرندگان قفسی مثل بلدرچین وسهره و... می باشند که جای اصلی
آنها محبوس بودن در قفس نیست و باید آزادانه به زندگیشان ادامه بدهند وذاتا
پرندگانی آزاد هستند. چه زیباست که به این امر توجه داشته باشیم به فکر آزاد
سازی پرندگان اسیر شده درقفس همچون بلدرچین وسهره که قادر به زندگی
در بیرون از محیط قفس هم هستند بپردازیم