آتَشکَده به گونه‌ای از نیایشگاه‌های زرتشتیان گفته می‌شود که آتش در جای خاصی از آن قرار دارد و مهمترین نیایشهای دینی در آن و در برابر آتش انجام می‌گیرد.
بسیاری از بناهای چارطاقی در سطح کشور - به تصّور آتشکده - یا به طور کامل تخریب شده و یا تغییر کاربری داده شده است. ولی تعدادی هم مانند چارطاقی نیاسر، چارطاقی تفرش و چارطاقی نویس، سالم مانده‌اند. چارتاقی هارا آتشکده‌های دوره ساسانی میدانند.
آتشکده‌های زیادی در کشور موجود است که بعد از تازش اعراب به ایران و همینطور در دوران صفویه به اجبار خاموش شدند، تعدادی نیز با دست اعراب و یا خود متعصبین ایرانی تخریب گشتند.
شهر قم در ابتدا محل سکونت اقوامی از زرتشتیان بوده که ممجان (MEMJAN) نامیده می‌شده‌است.
نام قم در تاریخ ایران باستان با نام آتش و آتشکده قرین است. تا پایان دوره ساسانیان قم از مهمترین مراکز سنتی آیین و فرهنگ زرتشتی ایران بود. برخی از نقاط قم نقاط سنتی برپایی آتشکده بود.
مهمترین آتشکده های قم عبارتند از:
آتشکده سراجه و البرز
این آتشکده ها همواره روشن بوده اند.
آتشکده در محل مسجد عتیق
عبدالله بن سعد اشعری آن را تا پایان قرن اول هجری خراب کرد و به جای آن مسجد ساخت.
آتشکده مزدیجان
این آتشکده از جمله مهمترین مراکز پرستش آتش در ایران بود و در اهمیت این آتشکده همین بس که از زمان بهرام گور و قباد مورد توجه دولت ساسانی و دستگاه مذهبی آن زمان قرار گرفت. این آتشکده یکبار در قرن یکم هجری مورد حمله عمال حجاج بن یوسف ثقفی قرار گرفت و غارت شد و دو درب طلای آن را برای حجاج بردند. حجاج دستور داد آن را به کعبه برده و بر در کعبه آویزند. با دیگر در سال 288 ه. ق این آتشکده توسط سردار دولت عباسی یعنی «بیرون ترک» تخریب شد.
اهمیت آتشکده مزدیجان بدین جهت بود که آتش آن یکی از سه آتشی بود که قباد آن را روشن نگه داشت. آتش «آذرخشنف»، اولین آتش زرتشتیان بود که در آتشکده مزدیجان نگه داری می شد.
تجمع آتشکده ها در جمکران
تعداد قابل توجهی از آتشکده ها در جمکران همواره روشن بود و در هر دیه از دیه های آن جا یک آتشکده وجود داشت .
تجمع آتشکده ها در ابرشتجان
به گزارش تاریخ قم شانزده آتشکده در ابرشتجان روشن بود .
آتشکده دو دهک
این آتشکده ها به ویژه در منطقه سراجه و البرز به خاطر وجود منابع گاز دائم می سوخت .
بقایای آتشکده در روستای طغرود
آتشکده قلعه دختر

آتشکده نویس

آتشکده نویس مربوط به دوره ساسانیان است و در بخش خلجستان، روستای نویس در دشتی به نام برزه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱ با شمارهٔ ثبت ۳۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.




این آتشکده از نمونه های اولیه چهارطاقی های عصر ساسانی است که در ابعادی کوچک و محلی برپا شده و تا اوایل دوره اسلامی مورد استفاده قرار گرفته است.
بنا از خارج به شکل توده ای مکعب می نماید که دارای چهار دهانه درگاهی است. قطعات بزرگ قلوه سنگ در بدنه و سقف با ملاط گچ به هم چسبیده اند و از جهت شکل و مقاومت به گونه ای کاملاً ماندگار و مستحکم برپا گردیده است.




آتشکده نویس متأسفانه در طول تاریخ دچار آسیب زیادی شده که به این دلیل میراث فرهنگی استان قم در سال 1380 ش به مرمت نمای جنوبی و طاق های آسیب دیده آن پرداخت.